Jak często obserwujesz swój język? Jest nie mniej ważny niż zęby lub dziąsła. W medycynie chińskiej jest podstawą diagnostyki, od której zaczyna się badanie fizykalne pacjenta. W medycynie konwencjonalnej jest jednak niedoceniany, a przecież jego nietypowy wygląd, zmiana ubarwienia, obrzęk, z pozoru niewinne krostki lub plamki, mogą dostarczyć informacji na wagę złota o zdrowiu pacjenta. Język powie o chorobie Język nazywany jest „najsilniejszym mięśniem w ciele ludzkim” i wbrew pozorom jest kluczowym narządem. Służy m.in. do artykulacji mowy, odczuwania i odróżniania smaków, przeżuwania jedzenia oraz pozwala wykształcić prawidłowo zgryz. Problemy zaczynają się, kiedy ta część jamy ustnej zaczyna „chorować”, bowiem schorzenia języka potrafią być równie uciążliwe, co kłopoty z dziąsłami, zębami lub nieprzyjemny zapach z ust. Jak zatem rozpoznać schorzenia języka, które powinny być dla nas sygnałem ostrzegawczym?
- Bolesność Ból języka najczęściej jest wynikiem pierwotnych zakażeń języka tzn. na skutek zakażeń wirusowych, bakteryjnych czy grzybiczych lub urazu mechanicznego, gdy podrażnia go źle dopasowana proteza zębowa, nieprawidłowo założone wypełnienie, wskutek oparzenia, padaczki lub ugryzienia. Zapalenie języka wraz z dolegliwościami bólowymi oraz pieczeniem może też być sygnałem chorób ogólnoustrojowych m.in. awitaminozy, cukrzycy, niedokrwistości czy AIDS. Za bólem języka mogą też stać neuralgie (nerwobóle) – silne bóle pochodzące z uszkodzonego nerwu występujące samoistnie lub mające miejsce przy starzeniu się organizmu, stwardnieniu rozsianym lub nowotworach.
- Pieczenie U kobiet w czasie menopauzalnym i pomenopauzalnym często występuje BMS (ang. burning mouth syndrome), zespół piekących ust, który objawia się pieczeniem ust i języka, towarzyszy temu wrażenie mrowienia, drętwienia, suchości w ustach. BMS może być także spowodowany paleniem papierosów, cukrzycą, przyjmowaniem niektórych leków lub towarzyszyć niektórym zaburzeniom psychicznym tj. depresja, stany lękowe, stres posttraumatyczny.
- Obrzęk Obrzęknięty lub generalnie nieprawidłowo duży język, tzw. makroglosja występuje z kolei przy zespole Downa, niedoczynności tarczycy, białaczce, zapaleniu gardła, anemii, raku języka lub zespole Beckwitha-Wiedemanna. Ten ostatni to rzadko występujący zespół wad wrodzonych u dziecka o podłożu genetycznym, który przejawia się wystąpieniem cech przerostu oraz większą tendencją do rozwoju niektórych nowotworów. Co ważne, kiedy język puchnie nagle, przyczyny należy upatrywać w reakcji alergicznej i jak najszybciej udać się do lekarza, aby uniknąć kłopotów z oddychaniem, a nawet ryzyka uduszenia.
- Afty Afty to drobne zmiany występujące na błonie śluzowej jamy ustnej pod postacią bolesnych owrzodzeń lub nadżerek z żółtym nalotem. Nie licząc języka, mogą pojawić się na wewnętrznej stronie policzka lub czerwieni wargowej. – Afta najczęściej jest łagodną, przemijającą zmianą, która często pojawia się bez powodu i znika po paru tygodniach. Ich powstawaniu sprzyjają też urazy jamy ustnej, składniki pasty do zębów lub płyny do płukania ust, alergie pokarmowe lub niedobory żywieniowe. Jeśli jednak afta nie goi się po paru tygodniach, lepiej udać się to stomatologa. Niegojące się krostki czy owrzodzenia mogą świadczyć o wirusie HIV lub o zmianach o charakterze nowotworowym – wyjaśnia dr Stachowicz.
- Zmiana koloru:
- biały nalot – pomijając złą higienę jamy ustnej, może być spowodowany stanem zapalnym języka, pleśniawkami, wrodzonymi wadami serca u dorosłych, odwodnieniem, anemią, gorączką, paleniem papierosów, częstym spożyciem alkoholu, kandydozą jamy ustnej, chorobami takimi jak kiła, HIV/AIDS, leukoplakia, rak jamy ustnej i języka, a także przypadłością zwaną językiem geograficznym (lingua geographica), charakteryzującą się powstaniem jasnych plam przypominających kształtem mapę i tworzących na języku charakterystyczne „wysepki”. Białe plamki lub linie na języku mogą też być objawem liszaja płaskiego.
- żółty – może być niewinnym, przemijającym zabarwieniem, wynikającym z niedostatecznej higieny, choć zdarza się również, że jest on objawem żółtaczki lub towarzyszy zażółceniu oczu i skóry, które mogą wskazywać na problemy z wątrobą lub pęcherzykiem żółciowym.
- brunatny – występuje przy bardzo rzadkim schorzeniu nazwanym czarnym włochatym językiem (lingua villosa nigra), którego przyczyna do końca nie jest znana. Nagromadzenie martwych komórek na powierzchni języka i wydłużenie brodawek nitkowatych sprawiają, że język ma tendencję do zabarwiania się na ciemny kolor, wygląda wtedy na większy oraz – poprzez przerost tkanek – na „włochaty”. Czynniki ryzyka to palenie papierosów, niektóre pokarmy lub cukrzyca. Mimo że język wygląda dość nietypowo, nie jest to niebezpieczne dla zdrowia. Głównym problemem jest tu nieestetyczny wygląd. Dokładna higiena jamy ustnej oraz języka to podstawa w leczeniu tej dolegliwości, szczególnie jeśli jesteśmy nałogowymi palaczami. Brązowy nalot może też oznaczać kłopoty z jelitami oraz toksemię, czyli nadmierne odkładanie się toksyn w organizmie.
- zaczerwieniony – występuje przy niedoborze żelaza, kwasu foliowego oraz witaminy B12. Również reakcja alergiczna na gluten czy nawet stres może być przyczyną takiego odcienia języka. Z kolei zaczerwienione pola z białą obwódką przypominające mapę mogą wskazywać na tzw. język geograficzny, czyli rumień wędrujący języka. Najczęściej nie jest to jednak objaw choroby, a indywidualna przypadłość, która może mieć choćby źródło genetyczne.
Jak diagnozować i leczyć? W celu diagnozy źródła problemów z językiem należy umówić się do lekarza. Bardzo często to stomatolodzy rozpoznają nieprawidłowości i jeśli przyczyna problemów nie leży w jamie ustnej, kierują pacjenta na konsultację do lekarza ogólnego.
– Zalecenia w przypadku schorzeń języka są uzależnione od przyczyny problemu. Jeśli powodem jest niedokładna higiena, to warto zaopatrzyć się w szczoteczki z powierzchnią przeznaczoną do mycia języka i specjalne skrobaczki. Warto też zwrócić uwagę na swoje nawyki np. palenie papierosów lub złą dietę, która przekłada się na wygląd nie tylko zębów i dziąseł, ale także języka. Bywa, że po wyglądzie języka można stwierdzić dolegliwości natury niestomatologicznej. Zmiany na języku np. pękające rany mogą m.in. sugerować zmiany cukrzycowe, a opuchlizna – nadciśnienie. Wtedy należy pilnie skierować pacjenta na specjalistyczne konsultacje – tłumaczy ekspert.